Türkiye Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, Kanal 7’ye verdiği röportajda “Trump rotası” olarak tanımladığı Zengezur Koridoru’nun Orta Koridorun kapasitesini artıracağını açıkladı. Bakan’a göre, 43 kilometrelik bu güzergahın inşaat çalışmaları yakında başlayacak. ABD’nin girişimleri sayesinde bu hat üzerinde anlaşma sağlandı.
Bakan, Bakü–Tiflis–Kars demiryolu hattının tam kapasiteyle devreye alınması yönündeki çalışmaların sürdüğünü, aynı zamanda ulaşım güzergahlarının çeşitlendirilmesi için yoğun bir çaba yürütüldüğünü belirtti. Esas hedef, Azerbaycan’ın batı bölgeleriyle Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasında doğrudan bağlantı kurmak.
“Türkiye Asya, Avrupa ve Afrika’yı birbirine bağlayan en kritik ticaret güzergahında yer alıyor. Orta Koridor, Bakü–Tiflis–Kars hattı ve alternatif Zengezur güzergahı, Türk dünyasını Hazar üzerinden doğrudan birbirine bağlayacak. Bu koridor, Orta Koridorun taşıma kapasitesini katlayacak,” dedi Uraloğlu.
Bakan, Türkiye tarafında Kars, Iğdır ve Dilucu’nu bağlayacak 224 kilometrelik demiryolu inşaatına başlandığını duyurdu:
“Nahçıvan’da da çalışmalar yapılacak. Azerbaycan tarafındaki altyapı projelerinin büyük kısmı tamamlandı. Şimdi en kritik adım, Ermenistan üzerinden geçecek 43 kilometrelik Zengezur Koridoru’nun inşaatına başlanması. ABD’nin arabuluculuğuyla bu konuda uzlaşma sağlandı ve çok yakında start verilmesini bekliyoruz.”
Türkiye Ulaştırma Bakanlığı daha önce koridorun Türkiye ayağının 2026 sonunda tamamlanacağını açıklamıştı. Yeni hat, Bakü–Tiflis–Kars hattının yerini almayacak; onu tamamlayacak. Böylece tüm Orta Koridorun kapasitesi genişleyecek.
Orta Koridorun jeoekonomik mantığı
Orta Koridor – yani Trans-Hazar Uluslararası Taşımacılık Hattı (TITR) – bugün Çin ile Avrupa’yı Rusya ve İran’ı baypas ederek birbirine bağlayan stratejik bir arter haline geliyor. Çin, Kazakistan, Hazar Denizi, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye üzerinden geçen bu rota, Rusya’ya yönelik yaptırımlar ve kuzey hatlarının tıkanması sonrası önemini katbekat artırdı.
TITR konsorsiyumunun verilerine göre, 2023’te Orta Koridor üzerindeki taşımalar %80’den fazla artarak 2,8 milyon tona ulaştı. 2025–2026 öngörüsü, bu hacmin iki katına çıkması. Ancak en büyük engel, hattın bazı bölümlerindeki kapasite ve altyapı uyumsuzluğu. Özellikle Azerbaycan, Nahçıvan ve Türkiye arasındaki bağlantı noktasında bu eksiklik göze çarpıyor. İşte tam da burada Zengezur Koridoru devreye giriyor.
Zengezur: stratejik zincirin eksik halkası
43 kilometrelik bu hat, Ermenistan’ın güneyinden geçerek Azerbaycan’ın batı bölgelerini Nahçıvan’a, oradan da Türkiye’ye bağlayacak. Bu sadece sembolik bir adım değil; Türk dünyasını birbirine demiryolu ve karayolu üzerinden doğrudan bağlayacak ekonomik olarak da rasyonel bir proje.
Zengezur hattı, Orta Asya’dan Anadolu’ya kadar uzanan zinciri tamamlayacak; lojistik maliyetleri düşürecek, taşıma sürelerini kısaltacak.
Türkiye kendi topraklarındaki 224 kilometrelik hattı – Kars–Iğdır–Dilucu – 2026 sonuna kadar tamamlamayı planlıyor. Bu hat, Azerbaycan tarafındaki Nahçıvan sınırına kadar uzanacak demiryolu projeleriyle senkronize biçimde ilerliyor. Böylece hem Bakü hem Ankara tarafında altyapı hazırlıkları paralel biçimde yürütülüyor.
Amerikan inisiyatifi ve “Trump rotası”
Uraloğlu’nun açıklamalarındaki en dikkat çekici nokta, anlaşmanın “ABD’nin girişimiyle” sağlandığını söylemesiydi. Görünüşe göre Washington, G7 platformlarında ve “Middle Corridor+” girişimi çerçevesinde Asya–Avrupa bağlantılarını çeşitlendirme hamlesini devreye soktu.
“Trump rotası” ifadesi, ABD’nin Rusya ve İran güzergahlarını devre dışı bırakacak yeni Avrasya hatlarını teşvik etme politikasının bir yansıması. Bu, ABD’nin uzun vadeli stratejisiyle birebir örtüşüyor: Doğu–Batı koridorlarını güçlendirmek, Güney Kafkasya’nın egemenliğini desteklemek ve altyapı üzerinden bölgesel istikrarı tahkim etmek.
Ekonomik getiriler ve bölgesel riskler
Zengezur Koridoru’nun açılması, Azerbaycan için sadece Nahçıvan’ın izolasyonunu bitirmekle kalmayacak; ülkeyi Doğu Ortaklığı’nın ana transit merkezi haline getirecek. Azerbaycanlı uzmanlara göre, bu sayede ülkenin transit gelirleri ilk beş yıl içinde %30–35 artabilir.
Türkiye açısından proje, Orta Asya ile entegrasyonu güçlendirecek; Kars’ın lojistik merkez rolünü büyütecek; ülkenin Avrupa–Asya köprüsü konumunu daha da pekiştirecek. Kazakistan ve Özbekistan için bu, Avrupa’ya ihracat mesafesini bin kilometre kısaltma fırsatı. Gürcistan da alternatif güzergahlarla Orta Koridorun stratejik oyuncusu olmaya devam edecek.
Ancak riskler de var. Ermenistan, güney bölgesi üzerindeki kontrolünü kaybetme endişesiyle, karşılıklı geçiş ve hukuki teminat talebinde bulunuyor. Diplomatik denge sağlanmazsa proje gecikebilir. Bu nedenle hem Washington’un hem Ankara’nın diplomatik baskısı kritik önem taşıyor.
Yeni ticaret coğrafyası: sistemsel dönüşüm
Zengezur Koridoru tamamlandığında, Orta Koridor Rusya ve Belarus üzerinden geçen “Kuzey hattı”na kalıcı bir alternatif haline gelecek. Dünya Bankası’nın projeksiyonlarına göre, bu durumda Çin–Avrupa arasındaki taşımalar 2030’a kadar 15–17 milyon tona ulaşabilir. Bu da Hazar havzasını küresel lojistiğin en önemli düğüm noktalarından biri haline getirecek.
Azerbaycan, yalnızca transit geçiş ülkesi değil, Avrasya ticaretinin operasyonel merkezi olacak. Çin, Türkiye, Avrupa Birliği ve ABD’nin çıkarlarının kesiştiği bir ticaret üssü. Bakü için bu, coğrafi avantajı uzun vadeli siyasi sermayeye ve teknolojik modernizasyona dönüştürme fırsatı anlamına geliyor.
Sonuç: yollar yeni güç dengeleri kurar
Zengezur Koridoru, klasik anlamda bir altyapı projesi değil; çok kutuplu dünyanın jeoekonomik sembolü.
Türkiye için bölgesel liderlik yolu, Azerbaycan için stratejik bağımsızlık zemini, ABD için ise Avrasya’daki yeni enerji–ulaşım dengesini kurmanın aracı.
2026–2027’ye kadar tamamlanması halinde Orta Koridor yalnızca fiziksel olarak değil, politik olarak da tamamlanmış olacak. Bu hat, 21. yüzyılın yeni Avrasya eksenini oluşturacak; ticaret rotaları, ekonomik ittifaklar ve Doğu–Batı arasında güven mimarisinin temel taşlarından biri haline gelecek.