Rus ekonomisi yeni bir dönemece girdi. Daha düne kadar bütçenin temel direği olan rant gelirleri yerini giderek vatandaşlardan ve şirketlerden toplanan vergilere bırakıyor. 2025’te devreye giren kapsamlı vergi reformu, bu yeni finansal gerçekliğin ilk adımı oldu. Artık Rusların cüzdanları, devletin hızla artan harcamalarını finanse etmenin en kritik kaynağına dönüşüyor.
Rusya, düşük gelir vergisi uygulayan ülkeler kulübünden çıkış yaptı. Beş basamaklı yeni gelir vergisi sistemiyle (yüksek kazançlar için yüzde 22’ye kadar) tablo köklü biçimde değişti. Karşılaştırmak gerekirse: dünyada artan oranlı vergi uygulayan ülkelerin yüzde 40’ında başlangıç oranı yüzde 10’un altında, yüzde 60’ında ise yüzde 13’ün altında. Rusya’nın yüzde 13’lük eşiği baştan yüksek çıtayı belirliyor.
Bu geçişin sonuçları şimdiden rakamlara yansıdı. Yüksek Ekonomi Okulu uzmanlarının uyarısına göre, yalnızca yeni vergi dilimleri 2025’te halkın reel gelir artış hızını yüzde 0,4 aşağı çekecek. Bu, kuru istatistik değil; doğrudan tüketim iştahını azaltan, dolayısıyla da GSYH’ye baskı yapan somut bir faktör. Halkın parası ay sonunu görmeden tükenmeye başlıyor.
Yük yalnızca vatandaşlarla sınırlı değil. İş dünyası da benzer şekilde ağırlaştı: kurumlar vergisi yüzde 20’den yüzde 25’e çıkarıldı, basitleştirilmiş vergi sistemindeki şirketler KDV muafiyetini kaybetti, metalürji ve gübre üreticileri ise artan maden vergisi yüküyle karşı karşıya kaldı. Tabloyu tamamlayan unsur ise yeni turizm vergisi oldu.
Maliye Bakanlığı’nın hesaplarına göre bu kapsamlı reform yalnızca 2025’te bütçeye 2,6 trilyon ruble ek gelir sağlayacak. Beş yıllık vadede ise rakam 17 trilyon rubleye kadar çıkacak. Federal Vergi Servisi’nin yılın ilk beş ayına ait verileri de bunu doğruluyor: toplam vergi tahsilatı yüzde 6 arttı, gelir vergisi tahsilatı yüzde 14 yükseldi (+300 milyar ruble), kurumlar vergisi gelirleri ise tam anlamıyla şok edici bir oranla yüzde 74 fırladı.
Gelir artışı ama derinleşen açık: savaş ekonomisinin paradoksu
Ancak burada işin can alıcı paradoksu ortaya çıkıyor. Vergi reformundan gelen rekor gelir artışına rağmen 2025’in ilk yarısında federal bütçe açığı 3,7 trilyon rubleye (GSYH’nin yüzde 1,7’si) ulaştı. Bu rakam, başlangıçta öngörülen 1 trilyon ruble hedefini katbekat aşmış durumda.
Peki neden? Cevap, iki cepheden gelen darbede gizli:
- Petrol ve gaz gelirlerinde düşüş. Petrol fiyatlarının düşük seyretmesi, maden gelirlerinde yüzde 18’lik kayba yol açtı.
- Emsali görülmemiş harcama patlaması. Savunma sanayii ve “özel operasyon” bütçesi öyle bir iştah gösteriyor ki, artan vergi gelirleri bile bu yükün altından kalkamıyor.
Böylece hükümetin mali kanadı tam anlamıyla bir kıskaca sıkıştı: Harcama kalemlerinin en büyüğünü kontrol edemiyor, ihracat gelirleri ise her geçen gün daha az güvenilir hale geliyor. Kısa vadede tek çözüm rezervleri eritmek. Maliye Bakanı Anton Siluanov, açığı kapatmak için Ulusal Refah Fonu’ndan 447 milyar ruble çekileceğini doğruladı. Bu, fonun likit kısmının yüzde 10’undan fazlası demek.
Tam bu atmosferde yaşanan sembolik bir kriz, tabloyu daha da çarpıcı kıldı. Temmuz sonunda Maliye Bakanlığı, yaklaşık 3 milyon vatandaşın emeklilik birikimlerine yönelik eş-finansman programı kapsamında ödemesi gereken 51 milyar rubleyi zamanında yatıramadı. Yetkililer “teknik gecikme” açıklaması yapıp eylüle kadar ödeme sözü verse de, bu olay bütçenin ne kadar gergin ve sınırda çalıştığını açık biçimde ortaya koydu.
Vergiler sadece buzdağının görünen yüzü: gizli müsadere düzeni
Resmi söylemde Kremlin “temel vergi şartlarının 2030’a kadar değişmeyeceğini” vurguluyor. Ancak bu yatıştırıcı retoriğin ardında devletin, vatandaşların ve şirketlerin cebine uzanacak alternatif yolları hummalı bir şekilde aradığı gerçeği gizleniyor.
Doğrudan vergi artışı siyasi açıdan riskli hale geldiğinde, devreye nokta atışı ama kitlesel sonuçlar doğuran adımlar giriyor:
- Devlet harçlarının sert biçimde artırılması, özellikle düşük gelir gruplarının, örneğin fahiş konut faturalarına karşı dava açma imkânını neredeyse imkânsız hale getiriyor.
- Hurda araç vergisinin radikal şekilde yükseltilmesi planı, hem yeni otomobil alırken hem de eski araçları elde tutarken her sürücünün cebini yakacak.
- Serbest çalışanlara tanınan özel vergi rejiminin fiilen ortadan kaldırılması. Başarıya fazla “çekici” gelen bu model, klasik sektörlerde vergi kaçışının kapısı haline geldiği için sistemin kurbanı oldu.
Tek tek bakıldığında küçük gibi görünen bu adımlar birleştiğinde, özel sektörden devlet kasasına sistematik biçimde para aktaran güçlü bir müsadere mekanizması yaratıyor.
Rusya’da yeni mali disiplin dönemi
Moskova’nın maliye politikası eşi benzeri görülmemiş sert bir evreye girdi. 2025 vergi reformu nihai hedef değil, bütçe gelir sisteminde köklü bir yeniden yapılanmanın sadece başlangıcı. Rant modelinin iflası ve devasa savaş harcamaları karşısında devlet giderek daha fazla vatandaşların ve şirketlerin ceplerine bakmak zorunda kalıyor. “Temel vergilere dokunmayacağız” vaatleri, artan gizli harç ve ek yüklerin gölgesinde kâğıt üzerinde kalan bir formelliğe dönüşmüş durumda.
Bugünkü tablo net: Çatışmalar sürdükçe vergi baskısı artacak, yeni kaynak arayışı ise ekonomik politikanın ana ekseni olacak. Rusların cüzdanı artık “yeni petrol” sayılıyor; ama tükenen ve toplumsal açıdan çok daha hassas bir kaynak.
Kremlin’in başlattığı bu büyük kampanya sadece kısa vadede onlarca milyar ruble getirmeyi amaçlamıyor. Uzun vadeli hedef, vatandaşların ve şirketlerin ekonomik davranışlarını kökten değiştirerek finansal akışı devletin çizdiği yöne kanalize etmek. Bu amaçla birbiri ardına rekor seviyeye yaklaşan harç artışları ve özel vergi rejimlerinin gözden geçirilmesi gündeme alındı.
Adalet sistemi: hak aramanın ağır bedeli
Bu sürecin en çarpıcı örneklerinden biri mahkemelere başvuru harçlarının katlanarak artırılması oldu. Yapılan düzenlemeler, bir yandan bütçeyi doldurmayı, öte yandan da yargıyı “önemsiz” veya “spekülatif” davalardan arındırmayı hedefleyen bir “fiyat bariyeri” mantığını hayata geçiriyor.
Rakamlar çarpıcı: Ortalama artış 10–15 katı bulurken, bazı dava türlerinde yüzde 50’nin de üzerinde. Mülkiyet davası açmak için artık 400 ruble değil, 4000 ruble ödemek gerekiyor. İtiraz başvurusu 150’den 3000 rubleye çıktı. En büyük darbe ise ekonomik davalarda hissediliyor: bireyler için harç 300’den 10.000 rubleye, şirketler içinse 2000’den 60.000 rubleye fırladı.
Duma’da konuşan milletvekili Oksana Dmitrieva’nın da belirttiği gibi, bu karar özellikle milyonlarca Rus’un elektrik, su, doğalgaz faturalarındaki haksız tahakkukları veya kesilen idari cezaları mahkemede sorgulama hakkını doğrudan zedeleyecek. Daha düne kadar 300 rubleye açılan bir dava, artık sıradan bir ailenin bütçesini sarsacak 3000 rubleye mal oluyor. Devlet, vatandaşa açık bir mesaj veriyor: Haklarınız için ne kadar ödemeye hazırsınız?
Otomobil sonsuz bir mali kaynak gibi görülüyor
Rusya Maliye Bakanlığı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın merceğinde geleneksel olarak hep aynı kesim var: otomobil sahipleri. Rusya’da taşıt yalnızca bir ulaşım aracı değil, aynı zamanda devlet için vergi toplamanın en verimli kanallarından biri. İster binek otomobil, ister kamyon, ister tarım makinesi olsun, onlardan vazgeçmek mümkün değil. Bu da sürücüleri devletin “gelir kaynağı” olarak kusursuz bir hedefe dönüştürüyor.
1 Eylül’den itibaren bakanlıkların masaya koyduğu plan, temel işlemler için ödenen harçların iki katına çıkarılmasını öngörüyor: ulusal ehliyet almak 4000–6000 rubleye, uluslararası sürücü belgesi 3200 rubleye, araç pasaportu 1200 rubleye, araç tescili ise 3000 rubleye çıkacak.
Bununla paralel olarak “hurda araç vergisi” gündemin en sıcak başlığına dönüştü. Şahsi ihtiyaç için yurt dışından araç getiren vatandaşlara tanınan indirimli oranlar, 160 beygir gücünün üzerindeki araçlar için kaldırılıyor. Yani, küçük şehir otomobilleri dışında neredeyse her şey bundan etkilenecek. Artık bu araçlar için standart 20.000 ruble ödenecek. Karşılaştırmak gerekirse, şirketler şimdiden yüz binlerce ruble ödüyor. Uzmanların alaycı bir dille belirttiği gibi, “Vatandaşlar hâlâ ucuz kurtuluyor.”
Sanayi ve Ticaret Bakanı Anton Alihanov amacın doğrudan mali olduğunu gizlemedi: söz konusu olan, yılda ek onlarca milyar ruble gelir. Ancak sonuçlar şimdiden pazarda hissediliyor: ithal araç satışlarında çöküş, lojistik maliyetlerinde patlama, tarım makinelerini yenileyemeyen çiftçilerin zor duruma düşmesi. Buna rağmen, deney “başarılı” sayıldı ve aynı mantığın elektronik gibi başka sektörlere de uygulanması planlanıyor.
‘Basitleştirilmiş vergi’ ve serbest çalışana veda
En sistematik darbe ise küçük işletmeler ve serbest çalışanları bekliyor. Yetkililer açıkça “vergi tatilinin” sona erdiğini duyurdu. Pastacıdan özel ders veren öğretmene kadar milyonlarca kişiyi kayıt altına almayı başaran profesyonel gelir vergisi (NPD) deneyine 2028’de nokta konması planlanıyor.
Maliye Bakan Yardımcısı Aleksey Sazanov bunu “rejimin değişmesi” olarak adlandırsa da özde fark yok: serbest çalışmak cazibesini kaybedecek. Artık ya şahıs şirketi olarak kayıt yaptırıp daha yüksek vergi ödeyecekler ya da faaliyetlerini sonlandıracaklar. Üstelik, yıllar içinde yasa dışı kazançları izleme konusunda ciddi deneyim kazanan vergi dairesi bu senaryoya hazır.
Dahası, 2028 hedefi bile garanti değil. Duma’da sürecin daha erken bitirilmesi gerektiği seslendiriliyor. Başkan’ın talimatıyla, serbest çalışmadan çıkışı hızlandıracak ve basitleştirilmiş vergi sistemini daraltacak bir düzenleme üzerinde çalışılıyor. Sonuç olarak, “uprosçonka” yalnızca mikro işletmelere açık kalacak, geri kalanlar içinse vergi yükü yüzde 6’dan yüzde 25’e kadar çıkabilecek.
Yeni kaynak arayışında sıra dışı fikirler
Rusya bütçesindeki delikleri kapatmak için iktidarın daha sıra dışı, hatta spekülatif girişimlere yöneldiği de dikkat çekiyor. En çarpıcı örneklerden biri, Duma Turizm Komitesi Başkanı Sangacı Tarbayev’in önerisi oldu: yurt dışı turları organize eden operatörlerden alınacak bir tür “ufuk vergisi”.
Tarbayev’in mantığı ilk bakışta pragmatik görünüyor: dışarıya giden sermayeyi iç pazara yönlendirmek. “Geçen yıl elektronik biletler üzerinden yaptığımız hesaplara göre, Rus turistlerin yurt dışında harcadığı para 700 milyar rubleyi buluyor. Eğer her tur paketine 200–300 ruble ek yük bindirilirse, yılda 5–7 milyar rubleyi iç turizme aktarabiliriz,” diyor Tarbayev.
Ancak bu hesabın perde arkasında ciddi sorunlar var. Birincisi, temel ekonomi yasaları göz ardı ediliyor: bu vergi kaçınılmaz olarak tur paketlerinin fiyatına eklenecek ve zaten pahalı olan yurtdışı tatilleri orta sınıf için daha da erişilmez hale gelecek. Dahası, 700 milyar ruble karşısında 5–7 milyar rublelik katkı bir damla mesabesinde; sektörün altyapısını dönüştürmeye yetmeyecek. Yani bu, stratejik bir kalkınma değil; yatırım politikası kılığında bir “simülakr”.
Çıkışsız ekonomi ve günah keçisi arayışı
Aslında hükümetin, ülkeyi içine sürüklendiği ekonomik çıkmazdan çıkaracak kolay ve acısız bir reçetesi yok. Radikal çözüm; çatışmayı bitirmek, kapsamlı bir barış anlaşmasıyla yaptırımları kaldırmak, mülkiyet hakkına ve kurumlara güveni yeniden tesis etmek. Ancak tüm bunlar mevcut elit için siyasi açıdan imkânsız bir senaryo. Bu yüzden sistem, en az direnişle karşılaşacağı yolu seçiyor: mali baskıyı artırmak.
Bütçe gelirlerindeki düşüşe verilen yanıt, belirli aralıklarla tekrarlanan vergi artışları, vergi tabanının genişletilmesi, cezaların yükseltilmesi ve devlet hizmetlerinin fiyatlarının katlanması oluyor. Devlet yeni zenginlik yaratmıyor, mevcut kaynakları yeniden bölüştürüyor. Bunun bedelini ise ekonomi ve hane halkları ödüyor.
Akaryakıt tuzağı: iyi niyetli söylem, acı gerçek
Bu denklemde en kolay ve en çok başvurulan araç hep aynı: akaryakıt ve tüketim vergileri, yani dolaylı vergiler. Çünkü bu adım siyasi olarak “steril” bir kılıfa sokulabiliyor. Her zaman “halk sağlığını koruma” retoriğiyle pazarlanıyor; alkol ve sigara tüketimini frenleme bahanesiyle yük tüketicinin cebine bindiriliyor.
Ancak hayallerle gerçekler çarpıştığında tablo farklı oluyor. Geçen yıl sert alkollü içkilere getirilen yüksek oranlı vergi artışı klasik bir sonuç doğurdu: piyasa hızla gölge sektöre kaydı. Resmî denetim kurumu gururla “başarı” raporları sunsa da tablo alarm veriyor. 2025’in ilk yarısında yasal votka üretimi yüzde 10,9, konyak üretimi yüzde 17 düştü. Ama bu rakamların ardında çok daha tehlikeli bir tablo gizli: milyonlarca Rus, ev yapımı içkiye ve karaborsa alkolüne yöneldi.
Üstelik ortada kontrol eden kimse yok. Bu ürünlerin kalitesi ve güvenliği tamamen denetimsiz. Felaketin gerçek boyutunu ölçmek ise neredeyse imkânsız. Tek dolaylı gösterge, sahte içkiden ölümlerin artışıydı. Ama o da karartıldı: Rosstat ayrıntılı demografi verilerini kamuya kapattı. Yani devlet, hem gölge piyasayı büyüten zemini kendi elleriyle oluşturdu, hem de toplumun bu felaketin boyutlarını ölçmesini engelledi.
Tüm tabloya bakıldığında “ufuk vergisi” de, akaryakıt ve tüketim vergileri de aynı gerçeğe işaret ediyor: yapısal krizin ortasında Moskova, köklü reformlara değil, günü kurtaracak geçici mali manevralara yöneliyor. Bu manevralar, sorunları çözmek yerine ağırlaştırıyor, çözümü ise belirsiz bir geleceğe iteliyor.
Vergi iğnesi: devlet kriz ortamında yeni gelir kaynaklarını nasıl arıyor
Rusya’da bütçe kaynakları tükenirken ve harcamalar hızla artarken, federal iktidarın bakışı giderek daha çok vatandaşların ve şirketlerin cüzdanına çevriliyor. Geleneksel rezervlerin sonuna gelinmesiyle birlikte, mali sistem yeni bir gerginlik dalgasına hazırlanıyor. Uzmanların öngörüsü net: önümüzdeki dönemde bizi küçük rötuşlar değil, sistemli bir vergi sıkılaşması bekliyor. Bunun asıl yükünü ise dolaylı vergiler aracılığıyla halk taşıyacak.
Bütçe için en cazip ve “sessiz” araç, akaryakıt ve tüketim vergilerinin tabanını genişletmek. Daha önce denenen “sıvı çelik” vergisinin ardından, sıranın şekere, gazlı içeceklere, tuz ve yağ oranı yüksek gıdalara gelmesi sürpriz olmayacak. Resmî söylemde bu adımlar “ulusun sağlığını koruma” etiketiyle pazarlanıyor. Ancak gerçekte bu, klasik bir mali proteksiyorizm: yönetimi kolay, siyaseten düşük maliyetli, doğrudan vergi artışından daha az riskli.
Devlet için bir diğer iştah kabartan kalem ise katma değer vergisi. Şimdiden yüzde 20 gibi yüksek bir seviyede olan KDV, Rusya’da en kolay toplanan ve denetlenen vergi türü. Buna rağmen uzman çevrelerde zaman zaman oranı yüzde 22–25 aralığına çıkarma fikri gündeme geliyor. Karşı argüman belli: fiyatlara doğrudan yansıyacak enflasyonist baskı ve özellikle küçük ile orta ölçekli işletmelerin uzun ve karmaşık iade prosedürlerinden daha fazla zarar görmesi. Ancak nakit açığının yakıcı boyutlara ulaştığı bir ortamda bu çekincelerin ikinci plana itilmesi ihtimal dışı değil.
Tanınmış ekonomist İgor Lipsits bu tabloyu şöyle özetliyor: “Kısa vadede servet vergisi ya da gelir vergisinde yeni bir artan oranlı sistem beklemek gereksiz. İktidar siyasi açıdan en az riskli çözümleri arayacak. En güçlü ihtimal, KDV oranının yükseltilmesi ve akaryakıt vergilerinde yeni bir artış dalgası. Doğrudan elit kesimleri etkileyecek radikal adımlar ise şimdilik masada değil.”
‘İkinci petrol’ söyleminin uğursuz geri dönüşü
Sonuçta mali yükün artırılması artık kaçınılmaz bir trend. Yıllardır süren ekonomik kriz ve uluslararası izolasyon, devleti iç kaynaklardan daha fazla pay koparmaya zorluyor. Bu bağlamda, dönemin başbakan yardımcısı Sergey İvanov’un yıllar önceki o meşhur sözü yeniden ürpertici bir anlam kazanıyor: “İnsanlar ikinci petroldür.” O günlerde bu ifade insan sermayesine yapılan bir mecaz gibi yorumlanabilirdi. Bugün ise maliye bürokrasisi için bire bir uygulama kılavuzuna dönüşme riski taşıyor.
Kaynaklar
[1] 2025’ten itibaren, en yüksek oranı %22 olan kademeli gelir vergisi ölçeği yürürlüğe girecek
https://www.nalog.gov.ru/rn05/news/activities_fts/15068109/
[2] Beş gelir vergisi oranı belirlendi: %13, %15, %18, %20, %22
https://www.nalog.gov.ru/rn86/news/tax_doc_news/15477619/
[3] 31.07.2024 tarihli Federal Yasa No. 389-FZ (yeni gelir vergisi ölçeği hakkında)
https://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_477549/
[4] 2025’ten itibaren kademeli gelir vergisi ölçeği: %13’ten %22’ye kadar
https://www.garant.ru/1c-wiseadvice/guide/progressivnaya-shkala-ndfl-s-2025-goda/
[5] Rusya’da vergiler artırıldı. Kimler ve ne kadar daha fazla gelir vergisi ödeyecek
https://www.rbc.ru/life/news/65f2e4059a7947c43ef84a92
[6] Kademeli gelir vergisi ölçeği: vergi reformundan kimler etkilenecek
https://www.vtbnpf.ru/press/articles/ndfl-v-2025-godu-kogo-zatragivaet-nalogovaya-reforma/
[7] 2025 yılının ilk yarısında federal bütçe açığı — 3,694 trilyon ₽ (%1,7 GSYH)
https://minfin.gov.ru/ru/press-center/?id_4=39806-predvaritelnaya_otsenka_ispolneniya_federalnogo_byudzheta_za_yanvar-iyun_2025_goda
[8] İlk yarı yılın sonunda bütçe açığı 3,7 trilyon ₽ oldu
https://ria.ru/20250707/byudzhet-2027729319.html
[9] Rusya Federasyonu’nun federal bütçe açığı 3,69 trilyon ₽ (%1,7 GSYH) oldu
https://tass.ru/ekonomika/24452919
[10] Russia's budget deficit reaches 3.69 trillion roubles (1.7 % GDP)
https://www.reuters.com/markets/europe/russia-budget-deficit-reaches-2025-target-level-17-gdp-first-half-year-2025-07-07/
[11] 2025 yılının ilk yarısının sonunda açık neredeyse 3,7 trilyon ₽’a ulaştı
https://www.forbes.ru/mneniya/541715-vse-radi-deficita-pocemu-rossijskij-budzet-ne-vpisyvaetsa-v-prognozy
[12] Bütçe açığı neden arttı: petrol ve gaz gelirlerindeki düşüş ve harcamalardaki artış
https://frankmedia.ru/209416
[13] Bütçe açığı, Ulusal Refah Fonu’nun kullanımı, petrol ve gaz gelirlerindeki düşüş
https://t-j.ru/news/budget-half-2025/
[14] 2025’te Rusya bütçesinin rekor düzeyde üçte birini savaşa ve güvenlik güçlerine ayıracak
https://meduza.io/feature/2024/10/01/voyna-vnov-glavnyy-prioritet-rossiyskogo-byudzheta-v-2025-m-na-oboronu-i-silovikov-potratyat-rekordnuyu-summu
[15] Hükümet, askeri bütçeyi doldurmak için yeni bir vergi artışı hazırlıyor
https://www.moscowtimes.ru/2025/08/20/inache-prosto-neshodyatsya-kontsi-skontsami-pravitelstvo-gotovit-novoe-povishenie-nalogov-chtobi-napolnit-voennii-byudzhet-a172193