Ekspert platforması olan Baku Networkda analitik layihə olan “Tofiq Abbasovla Dialoq” verilişinin növbəti buraxılışı efirə gedib.
Bu dəfəki qonaq – Azərbaycanın Xalq rəssamı, xalça sənətinin ən nüfuzlu ustalarından biri, əsl sənətkar Aydın Rəcəbov olub.
Onun fikirləri proqramı təkcə sənət söhbəti yox, ruh, tarix və xalça fəlsəfəsi dərsinə çevirib. Rəcəbov xalçanı sadəcə məişət əşyası yox, xalqın mədəni yaddaşının canlı şahidi adlandıraraq, ona dərin mənəvi məzmun qazandırıb.
Sənətkar etiraf edib ki, onun üçün xalça təkcə bədii ifadə vasitəsi deyil, bütöv bir simvollar dünyası, fəlsəfədir: “Əvvəllər elə bilirdim xalça döşəməyə sərilən, ya da divardan asılan əşyadır. Amma məlum oldu ki, bu, müəllifin danışdığı bir dildir. Xalçanı adi məişət əşyası kimi təqdim etmək, ona qarşı hörmətsizlikdir”, – deyə o bildirib.
Onun sözlərinə görə, hər bir xalça – bu, bir “giriş kodudur”. İçində müəllifin ötürdüyü mesajlar gizlidir. O kodları illərlə öyrənmək olar, yalnız dərinə gedən elmi yanaşma bu sirrləri açmağa qadirdir.
Xalq rəssamı vurğulayıb ki, məhz Azərbaycan xalçalarında konseptual sənətin çox dərin qatları mövcuddur: “Sadəcə baxın o stilizasiyaya, o simvollara, naxışlara – bu, əsl konseptualizmdir. Təəssüf ki, biz çox zaman bu xalçaları yaradan ustaların adlarını belə bilmirik. Halbuki bu onların fantaziyasıdır, onların imzasıdır”.
Aydın Rəcəbov xatırladıb ki, xalça – Azərbaycanın vizit kartıdır, onun “pasportudur”. Ona görə də xalçanı təsviri sənətin digər janrlarından – rəssamlıqdan, qrafikadan aşağı görmək tamamilə yanlış yanaşmadır: “Xalçaçılıq çox zaman göründüyündən də monumental sənətdir”.
Söhbət zamanı mədəni mənimsəmə məsələsinə xüsusi yer ayrılıb.
“Bizim xalçaları Qərb jurnallarında ‘qafqaz xalçası’ kimi dərc edirlər, amma onların azərbaycanlılara məxsus olduğunu demirlər. Halbuki o simvollar, rənglər, naxışlar – bunlar yalnız bizim mədəniyyətimizə xas ünsürlərdir”, – deyə Aydın Rəcəbov açıq mətnlə bildirib.
O, Azərbaycan xalçalarının simvolikasının zənginliyindən geniş bəhs edib. Məsələn, müxtəlif versiyalarda rast gəlinən əjdaha obrazı – təxminən 60-dan çox formada – heç də həmişə şər simvolu deyil. Bəzən o, suyun qoruyucusu və ya müsbət qəhrəman kimi çıxış edir. “Bu, xalq yaradıcılığına dayanıb gələn bütöv bir fəlsəfədir”, – deyə ustad qeyd edib.
Sənətkar minnətdarlıqla öz böyük müəllimi, əfsanəvi Lətif Kərimovu xatırlayıb: “Mən onun sonuncu və ən yaşlı tələbəsi olmuşam. O, məndə təkcə sənətkar yox, bu sənətə ürəkdən bağlı olan insan yetişdirdi”, – deyə Rəcəbov söyləyib.
Onun yaradıcılıq yolu diplom işi olan xalça ilə başlayıb. Elə ilk işləri SSRİ miqyasında və beynəlxalq sərgilərə – o cümlədən Əlcəzairdəki nümayişlərə çıxarılıb. Sonralar həmin xalçalardan biri Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyinin fonduna daxil edilib.
Bu gün xalq rəssamı qürurla bildirir ki, artıq yarım əsrdən çoxdur ömrünü xalçaya həsr edib. Onun sənət yolu ornamentlərdən başlayaraq süjetli xalçalara qədər uzanıb – burada Azərbaycan miniatürləri, çovqan oyunu, tarixi obrazlar ilham mənbəyinə çevrilib. “Xalça – mənim həyatım, ilhamım, nəfəsimdir. Nə qədər dərinə gedirəmsə, xalqımın tarixini və mədəniyyətini bir o qədər kəşf edirəm”, – deyə o etiraf edib.
Bu müzakirə Azərbaycan Respublikası Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin dəstəyi ilə “Baku Network” analitik mərkəzi tərəfindən icra olunan "Azərbaycan əleyhinə hibrid və ideoloji təhdidlərin təhlili" layihəsi çərçivəsində gerçəkləşdirilib